Wijziging alimentatie: met terugwerkende kracht? | Advocatenkantoor El Hannouche B.V.

Op 4 maart 2016 heeft de Hoge Raad bepaald dat de rechter bij de wijziging van alimentatie behoedzaam gebruik dient te maken van zijn bevoegdheid om de wijziging te laten gelden met terugwerkende kracht. Wat moet er precies worden verstaan onder behoedzaam? En onder welke omstandigheden kan de alimentatie überhaupt worden gewijzigd?

1. Vaststelling alimentatie

Bij een echtscheiding wordt er veelvuldig partner- en/of kinderalimentatie vastgesteld. Alimentatie is een zogenaamde financiële uitkering. Het is een bijdrage in de kosten van levensonderhoud of de kosten van de kinderen die betaald wordt door de meest draagkrachtige ex-partner (ook wel: ‘de alimentatieplichtige’) aan de minst draagkrachtige ex-partner (ook wel: ‘de alimentatiegerechtigde’) of door de ouder aan het kind. De alimentatie wordt door de rechter vastgesteld waarbij er wordt uitgegaan van de omstandigheden op dat moment.

2. Wijziging alimentatie

Het kan voorkomen dat de omstandigheden na verloop van tijd veranderen. De alimentatieplichtige zou bijvoorbeeld kunnen worden ontslagen waardoor zijn inkomen lager is dan voorheen. Zo’n wijziging in de financiële omstandigheden kan problemen opleveren bij het betalen van de vastgestelde alimentatie. Naar alle waarschijnlijkheid zal de alimentatieplichtige de alimentatie willen verlagen. Wanneer de ex-partners hier onderling niet uit kunnen komen, kunnen zij de rechter verzoeken om de alimentatie opnieuw vast te stellen.

3. Ingangsdatum wijziging

Vanzelfsprekend rijst dan de vraag welke ingangsdatum de rechter aan zal moeten houden bij het verlagen van de alimentatie, zeker met het oog op de duur van zo’n procedure. De alimentatie wordt met terugwerkende kracht verlaagd indien de rechter de alimentatie verlaagt vanaf het moment waarop de omstandigheden zijn gewijzigd, dus bijvoorbeeld vanaf het moment van ontslag.

Terugbetaling

Het kan voorkomen dat de alimentatiegerechtigde in dit geval alimentatie dient terug te betalen. Dit kan problemen opleveren wanneer dat bedrag reeds is besteed. Wanneer de rechter ervoor kiest om de alimentatie te verlagen vanaf het moment van zijn beslissing, heeft de alimentatieplichtige een bepaalde periode een te hoog bedrag aan alimentatie betaald. Dit kan tevens problematisch zijn, aangezien de financiële middelen van de alimentatieplichtige vermoedelijk niet langer toereikend zijn om het volledige bedrag te kunnen voldoen.

4. Terugwerkende kracht

Ingevolge artikel 1:402 Burgerlijk Wetboek bepaalt de rechter vanaf welke dag de gewijzigde alimentatie betaald dient te worden. Om te bepalen welke ingangsdatum de rechter aan zal moeten houden bij het wijzigen van de alimentatie heeft de Hoge Raad in zijn arrest van 4 maart 2016 enkele regels vastgesteld.

Behoedzaamheid

Wanneer de rechter een gewijzigde bijdrage met terugwerkende kracht wil vaststellen, dient de rechter behoedzaam gebruik te maken van deze bevoegdheid. Er dient beoordeeld te worden tot op welke hoogte het redelijk is dat er terugbetaling van de alimentatie wordt verzocht. Heeft dit bijvoorbeeld ingrijpende gevolgen voor de alimentatiegerechtigde?

Alimentatie besteed?

Cruciaal hierbij is of de alimentatie reeds is besteed door de alimentatiegerechtigde. Daarnaast zijn de omstandigheden van het geval van belang. De alimentatieplichtige kan ondertussen bijvoorbeeld aan de alimentatiegerechtigde te kennen hebben gegeven dat zijn financiële omstandigheden zijn veranderd. Derhalve kan de alimentatiegerechtigde bedacht zijn op de verlaging van de alimentatie. Daarnaast zou de alimentatieplichtige zelf ook een belang kunnen hebben bij de verlaging van de alimentatie met terugwerkende kracht, bijvoorbeeld omdat hij een lening heeft moeten aanvragen om zo aan de alimentatieplicht te kunnen blijven voldoen. Dit zijn enkele voorbeelden waar onder andere rekening mee moet worden gehouden.

Datum verzoekschrift

Wel dient opgemerkt te worden dat de rechter de alimentatie doorgaans wijzigt vanaf de datum dat het verzoekschrift tot wijziging van de alimentatie is ingediend bij de rechtbank. De reden hiervoor is dat de alimentatiegerechtigde dan rekening kan houden met een eventuele wijziging van de alimentatie.

5. Conclusie

Concluderend kan er worden gesteld dat de rechter niet zonder meer een gewijzigde alimentatie met terugwerkende kracht kan vaststellen. De rechter zal per geval moeten bekijken of het redelijk is dat de reeds ontvangen alimentatie zal moeten worden terugbetaald, waarbij er een grote behoedzaamheid in acht dient te worden genomen.

Alimentatieplichtige

Het is voor u als alimentatieplichtige van belang om zo spoedig mogelijk uw ex-partner te informeren wanneer u denkt dat er reden is om de alimentatie te verlagen zodat u zich er later op kunt beroepen dat uw ex-partner een gewaarschuwd mens is. U dient bovendien zo spoedig mogelijk een procedure te beginnen.

Alimentatiegerechtigde

Als alimentatiegerechtigde is het van belang dat u kunt aantonen wat de (financiële) gevolgen zijn voor u wanneer de alimentatie met terugwerkende kracht wordt verlaagd. U kunt bijvoorbeeld aantonen dat de alimentatie reeds is opgesoupeerd en dat u geen reden had om aan te nemen dat uw ex-partner voornemens was om een verzoek te doen tot verlaging van de alimentatie.