In een huwelijk waarvan ten minste een van de partijen Marokkaan is, kan de Marokkaanse familiewet worden toegepast. Dit kan de Marokkaanse rechter doen, maar ook de Nederlandse rechter in sommige gevallen. Belangrijke vragen zijn dan wat deze zogeheten Mudawwana inhoudt en wanneer deze van toepassing is. In dit artikel gaan wij hier verder op in.
1. Wat is de Mudawwana?
Aanduiding
Artikel 1 van de Marokkaanse familiewet (Mudawwana) luidt als volgt:
De [officiële] titel van deze wet is ‘Mudawwana al-‘Usra’, waarnaar in het vervolg zal worden verwezen met de titel ‘Mudawwana’.
De term ‘Mudawwana al-‘Usra’ duidt op een verzameling van familiewetgeving. De verkorte naam die zowel in de wet zelf wordt gebruikt alsook in het dagelijks gebruik is ‘Mudawwana’ (veelal vertaald als compendium).
De Mudawwana zoals wij deze nu kennen is in werking getreden op 5 februari 2004. Daarvoor heette de wet ‘Mudawwana al-Ahwâl al-Shakhsiyya’ ofwel wetgeving betreffende het personeel statuut.
Inhoud
De inhoud van de wet is te vergelijken met de inhoud van boek 1 van ons Burgerlijk Wetboek met de titel ‘Personen- en familiewet’ en boek 4 van het Burgerlijk Wetboek met de titel ‘Erfrecht’.
De Mudawwana regelt onderwerpen als: het huwelijk, waaronder regels omtrent handelingsbekwaamheid en polygamie, de ontbinding van het huwelijk en de gevolgen daarvan, zoals de bruidsgave, het huwelijksvermogen en de kinderalimentatie, de geboorte van kinderen en de gevolgen daarvan, de handelingsbekwaamheid en de wettelijke vertegenwoordiging, het testament en de erfenis.
2. Op wie is de Mudawwana van toepassing?
Toepasselijkheid
Artikel 2 van de Mudawwana luidt als volgt:
Deze wet is van toepassing op:
1. alle Marokkanen, ongeacht de vraag of zij [naast de Marokkaanse] nog een andere nationaliteit dragen;
2. vluchtelingen, waaronder begrepen staatlozen, zoals bedoeld in het Verdrag betreffende de status van vluchtelingen van 28 juli 1951;
3. relaties waarin een van de partijen Marokkaan is;
4. relaties tussen Marokkanen waarin [minstens] een van de twee partijen moslim is.Wat betreft de Marokkaanse joden, op hen is het Marokkaans-Hebreeuws Personeel Statuut van toepassing.
Marokkaanse nationaliteit
Nederlanders die een Marokkaanse nationaliteit hebben, zijn gezien de tekst van artikel 2 onderworpen aan de Mudawwana. Het doet daarbij niet af of zij daarnaast nog een andere nationaliteit hebben. Dat betekent dat het voor hen van belang is om te weten wat de inhoud is van de Mudawwana omdat niet alleen de Nederlandse wetgeving op hen van toepassing is maar ook de Mudawwana.
Daarnaast is de Mudawwana van toepassing op relaties (verloving, huwelijk etc.) waarin een van de partijen Marokkaan is. Bij een huwelijk tussen een Nederlandse vrouw en een Marokkaanse man met ook een Nederlandse nationaliteit is de Mudawwana onverkort van toepassing op dat huwelijk omdat de man Marokkaan is.
Islamitisch geloof
Ook wanneer ten minste een van de partijen moslim is, is de Mudawwana van toepassing op de relatie tussen de betreffende Marokkaanse partners.
Dat betekent dat wanneer sprake is van een koppel dat bestaat uit een joodse vrouw en een islamitische Nederlandse Marokkaan de Mudawwana van toepassing is in plaats van het Marokkaans-Hebreeuws Personeel Statuut.
Voor Marokkaanse christenen blijft de Mudawwana volledig van toepassing en is er geen apart personeel statuut ondanks parlementaire vragen die hierover zijn gesteld bij de totstandkoming van de wijzigingen van de Mudawwana van 2004.
Joods geloof
Vanwege de vroege aanwezigheid van de joodse gemeenschap en de van oudsher hechte relatie tussen het Marokkaanse koninkrijk en de Marokkaanse joden is op Marokkaanse joden niet de Mudawwana van toepassing maar een eigen Marokkaans-Hebreeuws Personeel Statuut dat ook wordt toegepast door joodse rechters die werkzaam zijn binnen de Marokkaanse familierechtbanken.
Dit is echter niet het geval, zoals we hebben gezien, indien een Marokkaanse islamitische man trouwt met een Marokkaanse joodse vrouw. In dat geval wordt de Mudawwana toegepast op de relatie tussen de islamitische man en de joodse vrouw.
Christelijk geloof
Het huwelijk tussen een Marokkaanse islamitische man en een joodse vrouw is toegestaan volgens de Mudawwana evenals het huwelijk van een Marokkaanse islamitische man met een christelijke vrouw. Dit blijkt uit artikel 39 lid 4 van de Mudawwana. Daarbij wordt het huwelijk met een andersgelovige vrouw belet behalve wanneer de vrouw christelijk of joods is. Voor de vrouw geldt het huwelijk met iedere niet-moslim als een huwelijksbeletsel.
Omdat er geen specifiek christelijk huwelijksrecht bestaat in Marokko betekent dit dat Marokkaanse christenen of andere christenen die met een Marokkaan trouwen volgens Marokkaans recht onderworpen zijn aan de regels van de Mudawwana die veelal zijn ontleend aan de islam.
3. Wat is de rol van het OM?
Het OM in Marokko
Artikel 3 van de Mudawwana luidt als volgt:
Het Openbaar Ministerie wordt als essentiële partij beschouwd in alle procedures waarin de uit deze Mudawwana voortvloeiende regels toegepast dienen te worden.
Waar in artikel 2 van de Mudawwana uiteen wordt gezet op welke (natuurlijke) personen de Mudawwana van toepassing is, beschrijft artikel 3 de rol van een andere volgens het artikel essentiële procespartij: het Openbaar Ministerie. Dat betekent dat in een procedure niet alleen rekening gehouden moet worden met betrokkenheid van de in artikel 2 beschreven personen maar ook met die van het Openbaar Ministerie.
Op grond van dit artikel heeft het Openbaar Ministerie de bevoegdheid om in alle procedures partij te zijn. Voor de invoering van de huidige Mudawwana was het Openbaar Ministerie slechts in specifieke procedures bevoegd om zich als partij te voegen. In Marokko is het aan het Openbaar Ministerie om het openbaar belang te behartigen en om toezicht te houden op juiste toepassing van de Mudawwana omdat het familierecht naar Marokkaans recht van openbare orde is zodat van de dwingende regels niet afgeweken mag worden.
In bepaalde procedures is er ook geen tegenpartij en heeft een verzoeker uitsluitend te maken met het Openbaar Ministerie. Wanneer een Nederlandse echtscheiding bijvoorbeeld in Marokko wordt voorgelegd met het verzoek om deze echtscheiding te erkennen betreft dit een procedure van de verzoeker en het Openbaar Ministerie.
Het Openbaar Ministerie neemt een conclusie en geeft een visie op het verzoek. De rechter beslist vervolgens op het verzoek met inachtneming van het verzoek alsook de conclusie van het Openbaar Ministerie. Als de echtscheiding in Nederland in strijd is met de Marokkaanse openbare orde, de fundamentele waarden van de Marokkaanse rechtsorde, zal het Openbaar Ministerie zeer waarschijnlijk adviseren om het verzoek af te wijzen. Dit gebeurt in de praktijk echter zelden.
Het OM in Nederland
Ter vergelijking met de situatie in Marokko is het van belang om vast te stellen dat het Openbaar Ministerie ook in het Nederlandse familierecht diverse bevoegdheden heeft. Zo is het Openbaar Ministerie bevoegd tot het geven van een bevel voor het opmaken van een geboorteakte indien bepaalde gegevens onbekend zijn, het aanvullen en verbeteren van akten, het stuiten van een huwelijk, het verzoeken tot nietigverklaring van een huwelijk, het verzoeken van vernietiging van een erkenning van een kind, het verzoeken van de ondertoezichtstelling, het verzoeken van beëindiging van het gezag, het verzoeken tot curatele, bewindvoering of mentorschap etc.
Daarnaast heeft het Openbaar Ministerie de bevoegdheid om alle stukken in te zien in alle soorten procedures en op de zitting aanwezig te zijn (artikel 42 lid 1 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering). Dit geldt ook in familiezaken. Het Openbaar Ministerie kan door de rechter ook worden verzocht om advies te geven in een bepaalde procedure. Dit is met name het geval in procedures waarin het openbaar belang een bijzondere rol speelt. Zo wordt het Openbaar Ministerie gevraagd om advies in zaken waarin de wijziging van de voornaam wordt verzocht omdat het Openbaar Ministerie het openbaar belang behartigt dat de rechter dient af te wegen tegen het persoonlijke belang van de verzoeker om de voornaam te wijzigen.
4. Conclusie
De Mudawwana bevat zowel de regels betreffende het personen- en familierecht alsook de regels betreffende het erfrecht. De Mudawwana is van toepassing op een ieder die de Marokkaanse nationaliteit draagt ongeacht de woon- of verblijfplaats.
Daarnaast is de Mudawwana van toepassing op relaties waarin een van de partijen Marokkaan is. Als u als niet-Marokkaan dus trouwt met een Marokkaan is op het huwelijk derhalve de Mudawwana van toepassing.
De Mudawwana is ook van toepassing op relaties tussen Marokkanen waarvan ten minste een van de partijen het islamitische geloof aanhangt. Voor Marokkaanse joden is de Mudawwana niet van toepassing nu zij zijn gebonden aan het Marokkaans-Hebreeuws Personeel Statuut. Voor Marokkaanse christenen is geen specifiek statuut van kracht in Marokko zodat zij zijn onderworpen aan de Mudawwana.
Naast deze direct belanghebbenden, is ook het Openbaar Ministerie partij bij een procedure waarin de regels uit de Mudawwana worden toegepast. Het Openbaar Ministerie is partij om toezicht te houden op de naleving van de Mudawwana maar ook om de rechter te adviseren in individuele zaken in het openbaar belang.
Meer informatie of hulp nodig?
Wat zijn de kosten?
Klik hier voor meer informatie over de wijze waarop uw advocaatkosten kunnen worden vergoed en welke betalingsmethoden ons kantoor hanteert.