U heeft samen met uw partner de Marokkaanse nationaliteit en wilt in Nederland scheiden. Wat gebeurt er met de woning in Marokko? Dient deze verdeeld te worden, en zo ja, op welke wijze? In deze bijdrage zullen we op deze en andere vragen antwoord geven.
Casus
Aan de hand van onderstaand voorbeeld zullen wij bespreken onder welke omstandigheden een woning in Marokko wordt betrokken in de afwikkeling van het huwelijksvermogen.
De villa in FèsRedouan en Latifa zijn op 18 april 1993 gehuwd in Fès in Marokko. Bij het sluiten van het huwelijk heeft Redouan de Marokkaanse nationaliteit en Latifa zowel de Marokkaanse als de Nederlandse nationaliteit. Het echtpaar stelt vóór het huwelijk geen huwelijke voorwaarden op. Het stel verhuist op 2 augustus 1995 naar Haarlem. Redouan werkt vanaf 1997 fulltime als ambtenaar bij de gemeente Haarlem. Latifa heeft tijdens het huwelijk altijd voor hun drie kinderen gezorgd en ook altijd het huishouden verzorgd. De kinderen zijn allen minderjarig en in Nederland geboren. Op 1 februari 2005 koopt Redouan een villa in zijn geboortestad Fès met het door hem gespaarde spaargeld. De villa staat uitsluitend op zijn naam. In het voorjaar van 2017 wil het stel scheiden in Nederland. Daarbij doemt ook de vraag op wat er met de villa in Marokko zal gebeuren na de echtscheiding. |
1. Internationale echtscheiding
Indien de Nederlandse rechter wordt gevraagd om de echtscheiding uit te spreken, kunnen ook de andere verzoeken worden voorgelegd die samenhangen met de echtscheiding. Het gaat dan om zaken zoals kinderalimentatie, partneralimentatie, de echtelijke woning, de zorg over de kinderen, maar ook de verdeling van bezittingen en schulden.
Echtscheiding: Nederlands recht van toepassing
Bij huwelijken met internationale aspecten, zoals in onze casus, dient de keuze gemaakt te worden tussen toepassing van het Nederlandse en een ander nationaal recht. Daarbij zal de rechter per verzoek nagaan welk recht moet worden toegepast. Dit doet de Nederlandse rechter op grond van Nederlandse en internationale regels.
Werkelijke maatschappelijke band
Zo zal hij in dit geval Nederlands recht toepassen op de echtscheiding omdat Redouan en Latifa in Nederland hun echtscheiding aanvragen terwijl zij geen sterke (werkelijke) maatschappelijke band hebben met Marokko. Ze leven immers al heel lang in Nederland, Redouan werkt in Nederland, Latifa heeft de Nederlandse nationaliteit en de kinderen zijn geboren in Nederland.
Geen verzoeningspogingen
Omdat het Nederlandse recht van toepassing is, hoeft de Nederlandse rechter geen verzoeningspogingen te doen zoals dat wel zou hebben gemoeten indien Marokkaans recht van toepassing zou zijn geweest op de echtscheiding (artikel 81 en 82 van de Mudawwana). Dat betekent dat als een van de partijen aangeeft dat de relatie met de ander niet langer voortgezet kan worden en er ook geen uitzicht is op herstel hiervan (ook wel: duurzame ontwrichting), door de rechter de echtscheiding uitgesproken wordt.
Huwelijksvermogen: Marokkaans recht van toepassing
Als een verzoek wordt gedaan om het huwelijksvermogen af te wikkelen dan zal de Nederlandse rechter zich ook moeten afvragen welk recht daarop van toepassing is. Bij internationale huwelijken waarbij verschillende nationaliteiten een rol spelen, dient er namelijk een keus gemaakt te worden.
Geen vrije keuze
In het geval van Redouan en Latifa dient er een keuze gemaakt te worden tussen Marokkaans en Nederlands recht. De keuze die de rechter moet maken is niet vrij. Zo is op de afwikkeling van het vermogen van Redouan en Latifa Marokkaans recht van toepassing. We zullen hierna bespreken hoe dat wordt bepaald en hoe dat vervolgens wordt toegepast.
2. Welke rechtsbron raadplegen?
Bij de vraag welk recht toegepast moet worden op het huwelijksvermogensregime dient eerst onderzocht te worden wat de huwelijksdatum is. Afhankelijk van het antwoord hierop dient gekeken te worden naar welke rechtsbron geraadpleegd dient te worden. In die rechtsbron dient vervolgens nagegaan te worden welk recht wordt aangewezen.
Schematisch gezien ziet dat er als volgt uit:
| Huwelijksdatum vanaf | Huwelijksdatum tot en met | Rechtsbron |
|---|---|---|
| 23 augustus 1912 | 22 augustus 1977 | Haags Huwelijksgevolgenverdrag 1905 / Arrest Hoge Raad: Chelouche / Van Leer |
| 23 augustus 1977 | 31 augustus 1992 | Arrest Hoge Raad: Chelouche / Van Leer |
| 1 september 1992 | 28 januari 2019 | Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978 |
| 29 januari 2019 | nog geen einddatum | Europese Huwelijksvermogensverordening |
3. Welk recht toepassen?
Als vaststaat welke rechtsbron geraadpleegd moet worden op basis van de huwelijksdatum dan zal de rechter deze rechtsbron bestuderen om vast te stellen welk recht wordt aangewezen als toepasselijk recht op de afwikkeling van het huwelijksvermogen. Onder dat huwelijksvermogen valt al het vermogen waar ook ter wereld dus ook de Marokkaanse villa van Redouan.
Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978
In dit geval zijn de echtelieden getrouwd op 18 april 1993. Dat is na 1 september 1992 en vóór 29 januari 2019. Dat betekent dat de rechter zal moeten kijken in het Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978 om te bepalen welk recht van toepassing is op de afwikkeling van de villa in Marokko. Het Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978 bepaalt dat er allereerst gekeken moet worden of partijen onderling een rechtsstelsel hebben aangewezen in hun huwelijkse voorwaarden. Redouan en Latifa hebben in onze casus geen huwelijkse voorwaarden opgesteld vóór het huwelijk zodat zij daarin ook geen rechtskeuze kunnen hebben maken.
Nationaliteit en woonplaats
In dit geval zal gekeken moeten worden of het echtpaar een gemeenschappelijke nationaliteit had ten tijde van het sluiten van het huwelijk. Redouan had bij het sluiten van het huwelijk de Marokkaanse nationaliteit en Latifa had zowel de Nederlandse als de Marokkaanse nationaliteit. Dat betekent dat zij de Marokkaanse nationaliteit gemeenschappelijk hadden.
Marokkaans recht
Vervolgens dient gekeken te worden in welk land zij zich na hun huwelijk hebben gevestigd (ook wel: de eerste gewone verblijfplaats). In dit geval is dat Marokko. Op grond hiervan wijst het Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978 het Marokkaans recht aan als het toepasselijke recht op het huwelijksvermogensregime (artikel 4 lid 2 sub b Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978). Dit recht geldt totdat zij tien jaar in Nederland hebben gewoond dat wil zeggen tot en met 2 augustus 2005 (artikel 7 lid 2 Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978) daarna geldt weer het Nederlandse recht zodat alles wat vanaf dat moment wordt aangekocht wel in de gemeenschap van goederen valt in beginsel.
4. Marokkaans huwelijksvermogensrecht
In dit geval betekent het dat de Nederlandse rechter het Marokkaanse recht dient toe te passen op de afwikkeling van het huwelijksvermogen dat tot en met 2 augustus 2005 is ontstaan, dus ook als het gaat om de villa in Fès aangezien deze op 1 februari 2005 was aangeschaft. Wat is nu het lot van die villa naar Marokkaans recht?
Geen gemeenschap van goederen
Het Marokkaanse familierecht is neergelegd in de zogeheten Mudawwana van 5 februari 2004 (ook wel: Moudawana, Marokkaanse Familiewet nr 70.03). In titel 4 zijn de huwelijkse voorwaarden en de effecten daarvan geregeld. In artikel 49 van de Mudawwana wordt allereerst bepaald dat door het huwelijk geen gemeenschap van goederen ontstaat. Iedere echtgenoot behoudt wat van hem of haar is en wat hij of zij tijdens het huwelijk verkrijgt en uitgangspunt is dat iedere echtgenoot zelf aansprakelijk is met zijn gehele vermogen voor zijn eigen schulden.
Vermogensaanwas
Artikel 49 van de Mudawwana geeft de rechter tevens de ruimte om bij gebreke van huwelijkse voorwaarden of andere afspraken een beslissing te geven over de afwikkeling van het huwelijksvermogen. Daarbij houdt de rechter rekening met de werkzaamheden van ieder van beide echtgenoten, wat elk van heeft ingebracht aan inspanningen en wat elk van heeft gedragen aan lasten met betrekking tot de ontwikkeling van het vermogen van het gezin (ook wel: vermogensaanwas).
Vergoedingsrecht
Dat betekent dat de villa in Marokko van Redouan blijft aangezien hij daarvan de eigenaar is. Omdat deze villa echter tijdens het huwelijk door hem is verkregen, kan Latifa recht hebben op een deel van de waarde daarvan. Dit is een vergoedingsrecht op grond van de bijdrage aan de vermogensaanwas. Daarvoor dient zij aan te tonen dat zij heeft bijgedragen aan de vermogensaanwas, omdat zij inspanningen heeft verricht die bestaan uit in ieder geval de verzorging van het huishouden en de zorg voor de kinderen.
Welk percentage?
De bepaling van het percentage in de waarde van de villa is een kwestie die wordt bepaald door de rechter op grond van wat redelijk is waarbij gekeken dient te worden naar alle omstandigheden. In dit geval is de duur van het huwelijk van belang, te weten 24 jaar, het feit dat partijen drie kinderen hebben, het feit dat Latifa in deze 24 jaar volledig verantwoordelijk was voor het huishouden en de hoofdverzorger was van de kinderen die bovendien al die tijd minderjarig waren en dus afhankelijk waren van haar.
In de rechtspraak komen uiteenlopende percentages voor. Het is raadzaam om zoveel mogelijk aan te knopen bij de huidige rechtspraak en om op grond daarvan de rechter te verzoeken een zeker percentage vast te stellen. In dit geval is het niet onredelijk om te vragen om de helft van de waarde van de villa. Of dat ook wordt toegewezen door de Nederlandse rechter is de vraag.
Veel voorkomende percentages in de rechtspraak liggen tussen de 25% en 40%. De regelgeving sluit echter niet uit dat Latifa in dit geval aanspraak kan maken op de helft van de waarde van de villa. Zo kan zij proberen uit te rekenen hoeveel de man had kunnen werken indien hij zelf voor de kinderen en het huishouden had moeten zorgen en hoeveel hij in die situatie wel had kunnen sparen. Indien dat bedrag ongeveer de helft benadert van het aankoopbedrag is er een sterke aanwijzing dat Latifa verantwoordelijk is voor de helft van de vermogensaanwas.
5. Conclusie
Bij internationale echtscheidingen waarbij verschillende nationaliteiten en/of woonlanden betrokken zijn, dient steeds per verzoek te worden bepaald welk recht van toepassing is op dat verzoek. In het geval van Redouan en Latifa is op de echtscheiding zelf het Nederlandse recht van toepassing. Het gevolg is dat geen verzoeningspogingen worden ondernomen door de Nederlandse rechter, zoals dat naar Marokkaans recht gebeurt, maar dat de rechter aanneemt dat het huwelijk niet meer draaglijk is omdat een van de beide partners dat aangeeft.
Geen gemeenschap
Wat betreft de positie van de villa in Marokko, wordt het Marokkaanse recht toegepast. Dit komt omdat Redouan en Latifa bij het sluiten van het huwelijk beiden de Marokkaanse nationaliteit hebben en zij in Marokko zijn gaan wonen na hun huwelijk. De Mudawwana bepaalt dat Redouan de door hem aangeschafte villa in Fès mag behouden maar ook dat Latifa recht heeft op een deel van de waarde van die villa indien zij aantoont dat zij inspanningen heeft verricht die de groei van het vermogen van de man mede mogelijk hebben gemaakt.
Wel vergoedingsrecht
In dit geval kan Latifa aan de Nederlandse rechter vragen om haar de helft van de waarde van de villa in Marokko toe te kennen op grond van de inspanningen die zij heeft geleverd ten aanzien van het huishouden en de zorg voor de minderjarige kinderen. De rechter oordeelt vervolgens of dat redelijk is. De kans is groot dat de rechter in deze casus in ieder geval een percentage zal vaststellen tussen de 25% en de 40% zo laat de rechtspraak zien.
De rechtspraak laat ook zien dat de percentages uiteenlopen en dat het gaat om wat de rechter redelijk acht zonder dat er een specifieke rekenkundige methode wordt toegepast om te komen tot het percentage. Daardoor is ook niet uitgesloten dat in specifieke omstandigheden een aandeel van 50% wel wordt toegekend indien dat goed wordt beargumenteerd, dat is overigens ook in minstens een zaak toegekend inmiddels welke uitspraak nog niet is gepubliceerd (september 2017).
Meer informatie of hulp nodig?
Marokkaanse advocaat of mediator nodig?
Bent u Marokkaans of is uw echtgenoot Marokkaans en gaat u scheiden? Lees dan hier waarom Marokkaanse advocaat en Marokkaanse mediator Jamal el Hannouche bij uitstek geschikt is om uw zaak te behandelen.
Wat zijn de kosten?
Klik hier voor meer informatie over de wijze waarop uw advocaatkosten kunnen worden vergoed en welke betalingsmethoden ons kantoor hanteert.