Een huwelijk kan op verschillende manieren eindigen, onder andere door echtscheiding of het overlijden van één van de partners. Wat gebeurt er als één van de partners komt te overlijden tijdens de echtscheidingsprocedure? In dit blog ga ik in op deze vraag.
1. Overlijden tijdens de echtscheiding
Indien de man en vrouw een verzoek tot echtscheiding hebben ingediend bij de rechtbank, maar de man komt te overlijden tijdens de echtscheidingsprocedure, dan kan de echtscheiding niet meer worden uitgesproken. Het huwelijk wordt namelijk al ontbonden door de dood van de man.
1.1. Inschrijving echtscheiding
Artikel 1:163 van het Burgerlijke Wetboek (BW) stelt dat een echtscheiding pas tot stand komt indien de echtscheidingsbeschikking van de rechtbank is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand. Dit betekent dus ook dat wanneer in bovenstaande situatie de rechtbank de echtscheiding tussen beide partners heeft uitgesproken, maar deze echtscheiding nog niet is ingeschreven, het huwelijk tussen beiden wordt ontbonden door het overlijden van de man en niet door de echtscheiding. De echtscheiding kan dan niet alsnog worden ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand.
Wanneer tussen de man en vrouw bepaalde afspraken zijn gemaakt in een echtscheidingsconvenant, zijn deze dan ook niet geldig omdat de echtscheiding niet kan worden ingeschreven.
1.2. Versneld inschrijven echtscheiding
Een echtscheidingsbeschikking kan pas worden ingeschreven indien de termijn waarbinnen tegen de uitspraak van de rechtbank in beroep mag worden gegaan, is verstreken. Deze beroepstermijn is drie maanden. Wanneer de man binnen deze drie maanden dreigt te overlijden kan verzocht worden de echtscheiding versneld in te laten schrijven.
Hiervoor is van zowel de man als de vrouw een akte van berusting nodig. Dat is een verklaring waarin zij aangegeven niet in hoger beroep te gaan tegen de echtscheidingsbeschikking.
1.3. Erfrechtelijke gevolgen
Wanneer een van beide partners overlijdt voordat de echtscheiding is ingeschreven, kan dit erfrechtelijke gevolgen hebben. Omdat het huwelijk nog bestond ten tijde van het overlijden van de man, erft de vrouw de bezittingen van de man in ons voorbeeld. Indien de man dreigt te overlijden voordat de echtscheidingsprocedure is afgerond, kan de man, om te voorkomen dat de vrouw zijn bezittingen erft, een testament laten opstellen waarin de vrouw wordt onterfd.
Op basis van de wet krijgt de achtergebleven echtgenoot tevens andere rechten, bijvoorbeeld het recht op vruchtgebruik van de echtelijke woning. Zo krijgt de vrouw in bovengenoemde situatie het recht om voor een periode van zes maanden de echtelijke woning te blijven bewonen. Tijdens die periode mag de inboedel van de woning niet onder de overige erfgenamen worden verdeeld.
Het recht op het vruchtgebruik op de echtelijke woning vervalt echter indien er minimaal een jaar voor het overlijden van de man een verzoek tot echtscheiding is ingediend. Dit is om te voorkomen dat de achterblijvende partij, de vrouw in dit voorbeeld, de echtscheidingsprocedure onnodig lang rekt. Indien echter blijkt dat de vrouw niks kon doen aan het feit dat de echtscheidingsprocedure langer dan één jaar duurt, behoudt de vrouw het recht op het vruchtgebruik van de echtelijke woning.
Het geval kan zich ook voordoen dat de man door de vrouw vermoord wordt voordat de echtscheiding is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand. Indien de vrouw voor deze moord wordt veroordeeld kan de vrouw op grond van artikel 4:3 BW als onwaardige erfgenaam worden aangemerkt. De vrouw zal dan niks erven van de man.
2. Wilsonbekwaamheid en echtscheiding
Wanneer de man in ons voorbeeld tijdens de echtscheidingsprocedure wilsonbekwaam wordt vanwege bijvoorbeeld een terminale ziekte, zal er voor de man een curator of mentor aangesteld moeten worden. Een curator kan beslissingen nemen op het financiële- en persoonlijke vlak. Een mentor alleen op het persoonlijke vlak. Onder het persoonlijke vlak valt ook het regelen van de echtscheiding.
2.1. Testament aanpassen bij wilsonbekwaamheid
Zoals aangegeven kan bij de man de wens bestaan om door middel van een testament de vrouw te onterven indien de man dreigt te overlijden voordat de echtscheiding is ingeschreven. Mocht de man wilsonbekwaam zijn, dat is het voor de man niet mogelijk om een testament op te stellen.
Indien er aanwijzingen zijn dat de man wilsonbekwaam is, zal de notaris op grond van het “Stappenplan Beoordeling Wilsonbekwaamheid” moeten beoordelen of de man al dan niet wilsonbekwaam is. Uit de rechtspraak volgt dat het aanvechten van een dergelijke beslissing van de notaris vaak weinig kansrijk is.
3. Overlijden na de echtscheiding
Nadat de echtscheiding is ingeschreven is het huwelijk tussen partijen ontbonden door middel van echtscheiding. Het komt vaak voor dat nadat het huwelijk officieel is ontbonden, de verdeling van het huwelijkse vermogen nog plaats dient te vinden. Indien de man zou overlijden nadat de echtscheiding is ingeschreven, maar voordat het huwelijksvermogen is verdeeld, dan moet eerst het huwelijksvermogen verdeeld worden voordat er over kan worden gegaan tot verdeling van de erfenis van de man.
3.1. Verdeling huwelijksvermogen
In principe vertegenwoordigen de erfgenamen van de man hem bij de verdeling van het huwelijkse vermogen. Hoe deze verdeling zal verlopen, zal onder andere afhangen van de vraag of de man en vrouw in gemeenschap van goederen waren getrouwd of onder huwelijkse voorwaarden.
De kans bestaat dat er onenigheid ontstaat tussen de erfgenamen van de man over hoe het huwelijkse vermogen verdeeld dient te worden. In een dergelijke situatie dienen partijen onderling hun geschil op te lossen of kunnen zij zich tot een rechter wenden. Dit geldt ook wanneer zij het niet eens zijn met de vrouw in dit voorbeeld.
4. Conclusie
Een echtscheidingsprocedure kan erg gecompliceerd worden wanneer een van de partners komt te overlijden. Dit kan gevolgen hebben voor zowel de echtscheiding als de erfenis. Het is belangrijk dat wanneer u te maken krijgt met een dergelijke situatie, u zich laat bijstaan door een advocaat die over specifieke kennis beschikt van deze materie.
Meer informatie of hulp nodig?
Wat zijn de kosten?
Klik hier voor meer informatie over de wijze waarop uw advocaatkosten kunnen worden vergoed en welke betalingsmethoden ons kantoor hanteert.