Over grievend gedrag en vernietiging van partnerschapsvoorwaarden

In de uitspraak van 24 februari 2022 heeft het gerechtshof ’s-Hertogenbosch uitspraak gedaan over twee bijzondere aspecten in het (echt)scheidingsrecht die niet vaak aan de orde komen. Het gaat in deze uitspraak namelijk over de afwijzing van partneralimentatie wegens grievend gedrag en afwijzing van een beroep op vernietiging van partnerschapsvoorwaarden. In dit blog gaan we kijken hoe het gerechtshof tot deze afwijzingen is gekomen.

1. De feiten

1.1. Opstellen partnerschapsvoorwaarden

In de uitspraak van 24 februari 2022 ging het om een scheidingszaak waarin de man en vrouw in 2006 een geregistreerd partnerschap met elkaar zijn aangegaan. Door het aangaan van het geregistreerd partnerschap is een wettelijke algehele gemeenschap van goederen ontstaan. Pas na het aangegaan van het geregistreerd partnerschap zijn de man en vrouw partnerschapsvoorwaarden aangegaan. Het intreden van de wettelijke algehele gemeenschap van goederen was namelijk niet de bedoeling en is ontstaan door een misverstand. Met de partnerschapsvoorwaarden hebben ze achteraf de gemeenschap van goederen ontbonden.

Lees ook: Tien vragen over het geregistreerde partnerschap

1.2. Beperkte gemeenschap van goederen

Zij stellen in de partnerschapsvoorwaarden een beperkte gemeenschap van goederen vast, waaronder onder andere de woning valt. Ook wordt er in de voorwaarden afgesproken dat indien het geregistreerde partnerschap wordt beëindigd, de woning met toebehoren aan de man verblijft onder de verplichting om de schulden voor zijn rekening te nemen en de vrouw de helft van de overwaarde uit te keren.

1.3. Ontbinding geregistreerd partnerschap

In 2018 heeft de vrouw een verzoek tot ontbinding van het geregistreerde partnerschap gedaan en deze is in 2019 uitgesproken. De rechtbank heeft beslist dat de vrouw de woning moest verlaten en aan de man ter beschikking moest stellen en heeft de woning toegedeeld aan de man. De vrouw is hiertegen in hoger beroep gegaan en verzoekt het gerechtshof om vaststelling van partneralimentatie en vernietiging van de partnerschapsvoorwaarden.

1.4. Boek over narcisme?

Verder speelt in dit verhaal een boek dat de vrouw heeft geschreven een belangrijke rol. De vrouw heeft namelijk een boek geschreven waarvan zij stelt dat dit gaat over narcisme en niet gebaseerd is op werkelijke personen. De man stelt echter dat de personages in het boek tot hem en zijn netwerk te herleiden zijn. Hieronder zullen we dit boek verder bespreken in het kader van de vraag of het recht op partneralimentatie is verspeeld hierdoor.

2. Geen partneralimentatie vanwege grievend gedrag

2.1. Partneralimentatie

In Nederland wordt de vraag of een partner recht heeft op partneralimentatie met name beantwoord aan de hand van zogeheten financiële factoren zoals behoefte, behoeftigheid en draagkracht. Er zijn echter ook niet-financiële factoren die een rol kunnen spelen bij de vraag of en in hoeverre de andere partner recht heeft op partneralimentatie. Grievend gedrag is een van die niet-financiële factoren.

Lees ook: Hoe wordt partneralimentatie berekend?

2.2. Grievend gedrag

Het begrip grievend gedrag heeft zich in de loop der jaren in de jurisprudentie ontwikkeld en houdt in dat er sprake kan zijn van ‘feiten en omstandigheden van zodanige ernstige aard dat van een ex-echtgenoot niet, of niet ten volle gevergd kan worden om in het levensonderhoud van de ander bij te dragen’.

Het gaat hierbij niet zozeer om het wangedrag zelf waardoor de alimentatieplichtige partner zich gegriefd kan voelen, maar het gaat erom dat het verzoeken van partneralimentatie na het wangedrag zo kwetsend kan zijn, dat het moreel niet kan worden gevergd van de alimentatieplichtige partner.

Lees ook: Geen partneralimentatie bij grievend gedrag?

2.3. Zeer uitzonderlijk

Het gerechtshof stelt in deze zaak voorop dat grievend gedrag van een van de partners slechts in uitzonderlijke gevallen kan leiden tot het besluit om geen partneralimentatie toe te kennen aan deze partner. De rechter moet dus terughoudend zijn bij de beoordeling of er van grievend gedrag sprake is. Mede omdat het niet toekennen van partneralimentatie een onherroepelijk karakter heeft.

Niet iedere vorm van wangedrag of grievend gedrag is voldoende om tot de beslissing te komen de partneralimentatie niet toe te kennen. Er moet sprake zijn van zeer ernstige gedragingen en de gedragingen moeten als verwijtbaar afkeurenswaardig gedrag worden aangemerkt. Er moet namelijk in het achterhoofd worden gehouden dat het beëindigen van een relatie dan wel een echtscheiding de nodige emoties met zich meebrengt.

Lees ook: Beschuldiging van kindermisbruik: geen partneralimentatie

2.4. Oordeel gerechtshof

In deze zaak ging het om een boek dat de vrouw geschreven heeft. Het gerechtshof is tot de conclusie gekomen dat het boek gebaseerd is op het leven van de vrouw en de man en dat de inhoud van het boek rechtstreeks te herleiden is tot de man en zijn sociale netwerk. Het boek is gericht op narcisme en het personage van de man wordt in het boek dan ook zo bestempeld.

Ook wordt het personage gekarakteriseerd als een doortrapt, gehaaid, listig en intens gemeen persoon die het ontbreekt aan empathisch vermogen en zelfreflectie. Het gerechtshof oordeelt dat de vrouw zich met het uitbrengen van het boek zodanig grievend heeft gedragen tegenover de man, dat het redelijkerwijs niet aanvaardbaar is dat zij van de man nog een bijdrage in de kosten van haar levensonderhoud kan vragen.

3. Geen vernietiging partnerschapsvoorwaarden

3.1. Wilsgebrek

De vrouw heeft verder verzocht om vernietiging van de partnerschapsvoorwaarden omdat zij meent dat de partnerschapsvoorwaarden tot stand zijn gekomen onder invloed van een wilsgebrek. Een wilsgebrek houdt in dat een partij wel een verklaring heeft gegeven tot een bepaald gevolg, maar dat dit gevolg niet daadwerkelijk gewild was. Dit kan voorkomen wanneer er bijvoorbeeld sprake is van bedrog, bedreiging, misbruik van omstandigheden of dwaling. De vrouw heeft ten eerste een beroep gedaan op het wilsgebrek bedrog en ten tweede op de wilsgebreken dwaling en misbruik van omstandigheden.

3.2. Bedrog

Van bedrog is sprake wanneer een overeenkomst is gesloten door het opzettelijk doen van onjuiste mededelingen of het opzettelijk verzwijgen van informatie door de ene partij aan de andere partij. Hierbij moet het gaan om specifieke mededelingen. De hoofdregel hierbij is dat degene die zich beroept op het wilsgebrek bedrog, dit ook zal moeten bewijzen. De vrouw heeft volgens het gerechtshof niet voldoende bewezen dat er ook daadwerkelijk sprake was van een opzettelijk onjuiste mededeling of opzettelijk verzwijgen van informatie, waardoor zij de partnerschapsvoorwaarden was aangegaan. Hierdoor is het gerechtshof van oordeel dat het niet aannemelijk is dat er sprake is van het wilsgebrek bedrog.

3.3. Dwaling

Van dwaling is sprake wanneer een overeenkomst tot stand komt zonder goede voorstelling van zaken. Wanneer partijen wel een goede voorstelling van zaken gehad zouden hebben dan zou de overeenkomst nooit tot stand zijn gekomen. Deze verkeerde voorstelling van zaken kan het gevolg zijn van een mededeling van de andere partij, het niet geven van inlichtingen door de andere partij of dat beide partijen een verkeerde voorstelling hebben van zaken. Een overeenkomst kan niet op grond van dwaling worden vernietigd indien de dwaling voor rekening van de dwalende kan worden gehouden.

De vrouw is in dit geval de dwalende. Het gerechtshof is van mening dat de dwaling voor haar eigen rekening behoort te blijven omdat zij de verschillende stukken die zij heeft ondertekend niet zelf heeft gelezen. De vrouw heeft zelf verklaard dat zij geen idee had wat zij tekende maar dat ze uitging van wat de man en notaris haar vertelden. Zij heeft dus doelbewust onwetend de documenten ondertekend. De dwaling komt voor haar eigen rekening en het beroep op het wilsgebrek dwaling slaagt dus niet.

3.4. Misbruik van omstandigheden

Van misbruik van omstandigheden is sprake indien een partij de andere partij onder bepaalde omstandigheden bewust beweegt tot het aangaan van een ongunstige overeenkomst of een ongunstige verplichting. Voorbeelden van deze omstandigheden zijn noodtoestand, afhankelijkheid, lichtzinnigheid, abnormale geestestoestand of onervarenheid. Het gerechtshof oordeelt dat de vrouw niet heeft aangevoerd dat er van zulke omstandigheden sprake zou zijn. De vrouw heeft gesteld dat ze de man vertrouwde en ervan uitging dat hij het beste met haar voor had. Maar dit wordt niet gezien als een bijzondere omstandigheid. Verder heeft de vrouw niet gesteld onder welke bijzondere omstandigheden de overeenkomst tot stand zou zijn gekomen en daarom oordeelt het gerechtshof dat er geen sprake is van het wilsgebrek misbruik van omstandigheden.

3.5. Oordeel gerechtshof

Op grond van het voorgaande komt het gerechtshof tot het oordeel dat het beroep op vernietiging van de partnerschapsvoorwaarden afgewezen dient te worden. Het gevolg is dat de partnerschapsvoorwaarden in stand blijven en dat beide partijen daaraan zijn gebonden. Het gevolg is dus ook dat de woning wordt toebedeeld aan de man en dat de vrouw de woning dient te verlaten aangezien dit is afgesproken in de partnerschapsvoorwaarden.

4. Conclusie

De afwijzing van de partneralimentatie op grond van grievend gedrag is gebaseerd op het feit dat de vrouw een boek heeft geschreven over het leven van de man en vrouw. Het is voldoende gebleken dat het boek rechtstreeks te herleiden is tot de man en zijn sociale netwerk. De manier waarop het personage van de man in het boek wordt omschreven is voor het gerechtshof in zodanige mate grievend, dat zij het onredelijk vindt om aan de man nog de verplichting te stellen tot partneralimentatie.

Daarnaast acht het gerechtshof het onvoldoende bewezen dat de partnerschapsvoorwaarden tot stand zijn gekomen onder invloed van een wilsgebrek. Het komt voor eigen rekening en risico van de vrouw dat zij bij het ondertekenen van de partnerschapsvoorwaarden deze voorwaarden zelf niet heeft gelezen en dat zij blind vertrouwde op de man is geen reden voor het slagen van een beroep op een wilsgebrek. Het gevolg is dat de partnerschapsvoorwaarden in stand blijven en dat de woning wordt toebedeeld aan de man in plaats van de vrouw.