De gevolgen van het verbod op kindhuwelijken | Advocatenkantoor El Hannouche B.V.

In Nederland worden kindhuwelijken sinds 5 december 2015 niet langer erkend. Een kindhuwelijk is een huwelijk waarbij minstens één van de echtgenoten minderjarig is. Het huwelijk kan wel erkend worden als de echtgenoten inmiddels meerderjarig zijn. De overheid wil daarin verandering brengen zodat een kindhuwelijk nooit erkend wordt in Nederland. In dit blog gaan we in op de vraag welke gevolgen de huidige en nieuwe wetgeving heeft.

1. Formeel en informeel huwelijk

Allereerst dient te worden vermeld dat het Nederlandse recht onderscheid maakt tussen formele en informele huwelijken. De Nederlandse wetgeving geeft alleen regels voor formele huwelijken en geldt dus alleen voor burgerlijke huwelijken. Bij een dergelijk burgerlijk huwelijk dient men aan bepaalde eisen te voldoen. Aan welke eisen moet worden voldaan leest u hier.

1.2. Informeel huwelijk

Een huwelijk dat niet wordt gesloten volgens deze regels, zoals een religieus huwelijk, wordt beschouwd als een informeel huwelijk. Dit kan een huwelijk zijn dat in Nederland is gesloten of in het buitenland. Dit huwelijk heeft geen rechtsgevolgen an sich en kan soms zelfs in strijd zijn met de Nederlandse wet.

1.3. Buitenlands huwelijk

Een buitenlands huwelijk kan ook in Nederland als een rechtsgeldig burgerlijk huwelijk worden erkend. De wetgever heeft in 2015 wijzigingen aangebracht in het Nederlandse huwelijksrecht met betrekking tot de erkenning van huwelijken die in het buitenland zijn gesloten. Dit heeft geresulteerd in de Wet tegengaan huwelijksdwang (hierna: de Wet) die op 5 december 2015 van kracht is gegaan.

2. Nederlands kindhuwelijk

De Wet legt het kindhuwelijk aan banden, stelt strengere eisen aan huwelijken tussen verwanten in de derde en vierde graad en biedt onder meer mogelijkheden om gedwongen huwelijken en polygame huwelijken tegen te gaan. In dit blog zal de focus liggen op de wijzigingen die de Wet met zich meebrengt ten aanzien van het kindhuwelijk. In dat kader is het van belang om een duidelijk beeld te schetsen van de situatie vóór en na inwerkingtreding van de Wet.

2.1. Wettelijk kader vóór 5 december 2015

Vóór 5 december 2015 was het mogelijk om in Nederland als minderjarige een huwelijk te sluiten onder bepaalde voorwaarden. In beginsel moesten de man en vrouw de leeftijd van achttien jaren hebben bereikt. Echter, dit huwelijksbeletsel lijdt uitzondering indien:

beiden met elkaar een huwelijk wilden aangaan, de leeftijd van zestien jaren hadden bereikt en de vrouw een verklaring van een arts kon overleggen dat zij zwanger was, dan wel haar kind reeds ter wereld had gebracht; of
de Minister van Justitie om gewichtige redenen ontheffing verleende van het in beginsel geldende vereiste dat men pas een huwelijk mocht aangaan zodra de man en de vrouw de leeftijd van achttien jaren hadden bereikt.

2.2. Wettelijk kader vanaf 5 december 2015

Sinds 5 december 2015 is het niet meer mogelijk om in Nederland als minderjarige onder de genoemde omstandigheden een huwelijk te sluiten. Hiermee is het kindhuwelijk dan ook per definitie verboden geworden. De uitzonderingen die golden vóór 5 december zijn met deze nieuwe wetgeving niet meer van kracht.

De wetgever heeft hierbij ook de erkenning van een buitenlands huwelijk in Nederland aangescherpt. Zoals aangegeven, dient een buitenlands huwelijk in Nederland eveneens te worden erkend om het huwelijk als rechtsgeldig aan te merken. De Wet heeft ook wijzigingen aangebracht in de erkenning van het buitenlandse kindhuwelijk zoals we hierna zullen zien.

3. Buitenlands kindhuwelijk

3.1. Wettelijk kader vóór 5 december 2015

Vóór 5 december 2015 was het onder omstandigheden mogelijk om buitenlandse kindhuwelijken te erkennen. Indien het echtpaar in het buitenland was gehuwd dan gold voor de erkenning in Nederland het volgende:

een buiten Nederland gesloten huwelijk dat volgens het recht van de staat waar de huwelijkssluiting plaatsvond rechtsgeldig is of nadien rechtsgeldig is geworden, werd als zodanig erkend;
een buiten Nederland – in aanwezigheid van een diplomatieke of consulaire ambtenaar – voltrokken huwelijk dat voldoet aan de vereisten van het recht van de staat die die ambtenaar vertegenwoordigt, werd als rechtsgeldig erkend, tenzij die voltrekking in de staat waar zij plaatsvond niet was toegestaan; en
een huwelijk wordt vermoed rechtsgeldig te zijn, indien een huwelijksverklaring is afgegeven door een bevoegde autoriteit.

In het verlengde van bovengenoemde vereisten gold ook de regel dat de erkenning van een buiten Nederland gesloten huwelijk werd onthouden, indien erkenning van het huwelijk onverenigbaar was met de openbare orde. Wegens het intreden van de Wet zijn deze regels verder aangescherpt als het gaat om de onverenigbaarheid van de openbare orde waardoor buitenlandse huwelijken die voorheen wel konden worden erkend niet langer worden erkend in Nederland zoals kindhuwelijken.

3.2. Wettelijk kader vanaf 5 december 2015

De mogelijkheid om te huwen onder de leeftijd van achttien bestaat nog wel in overige landen in Europa en daarbuiten. Onder omstandigheden was het tot 5 december 2015 zoals aangegeven mogelijk om buitenlandse kindhuwelijken te erkennen. Echter, dit is met het intreden van de Wet aan banden gelegd. Vanaf 5 december 2015 geldt dat aan een buiten Nederland gesloten kindhuwelijk erkenning wordt onthouden wanneer:

deze erkenning kennelijk onverenigbaar is met de openbare orde; en
in ieder geval wanneer een van de echtgenoten op het tijdstip van de huwelijkssluiting niet de leeftijd van achttien jaar had bereikt, tenzij de echtgenoten op het moment dat erkenning van het huwelijk gevraagd wordt beiden de leeftijd van achttien jaar hebben bereikt.

Kortom, indien een minderjarige is gehuwd in het buitenland kan het huwelijk alleen worden erkend, wanneer beide partners inmiddels de leeftijd van achttien jaar hebben bereikt en alsnog instemmen met het huwelijk.

3.3. Nieuwe wetgeving

De overheid is van plan om de erkenning van buitenlandse kindhuwelijken verder in te perken waardoor de echtgenoten het kindhuwelijk niet meer kunnen laten erkennen wanneer zij de leeftijd van achttien jaar hebben bereikt.

Dit houdt in dat er steeds strengere regels zijn gekomen om te voorkomen dat personen in Nederland het huwelijk sluiten als minderjarigen, doch ook voor in het buitenland gesloten huwelijken. Dit brengt op verschillende vlakken gevolgen met zich mee.

4. Gevolgen onthouding erkenning kindhuwelijk

Dat huwelijken niet meer kunnen worden erkend als beide echtgenoten de leeftijd van achttien jaren nog niet hebben bereikt, heeft voornamelijk gevolgen voor het familierecht en het vreemdelingenrecht. We bespreken hierna enkele gevolgen van het onthouden van erkenning aan een kindhuwelijk.

4.1. Familierecht

Het kindhuwelijk wordt door het kabinet gezien als een schending van de rechten van het kind. Deze nieuwe wetgeving kan in veel opzichten echter negatieve gevolgen hebben daar in Europa en buiten Europa veel landen zijn waar de huwelijkssluiting voor de leeftijd van achttien jaar wel mogelijk is. Hieronder treft u een aantal voorbeelden aan omtrent de minimale leeftijdsgrenzen om een huwelijk te sluiten in verschillende landen in Europa:

In Frankrijk is de minimale leeftijd om een huwelijk te sluiten achttien jaar. Indien een echtpaar wil huwen onder de achttien jaar, dient het te beschikken over een gerechtelijke machtiging.
In Estland is het mogelijk om te huwen op je vijftiende, mits er gerechtelijke toestemming is gegeven.
In Oostenrijk kan een huwelijk worden gesloten wanneer de leeftijd van zestien jaar is bereikt, mits de ouders toestemming geven.
Ook in Engeland kan een huwelijk worden gesloten wanneer de leeftijd van zestien jaar is bereikt, mits de ouders toestemming geven.

4.1.1. Geen afstamming

Indien echtgenoten van plan zijn te immigreren naar Nederland wordt hun huwelijk niet erkend. Dit betekent dat de kinderen die uit dat huwelijk zijn geboren eveneens niet worden erkend voor zover het de vader betreft. Deze familierechtelijke relatie bestond immers vanwege het huwelijk. De moeder van de kinderen is – ongeacht een huwelijk – in principe altijd de moeder omdat het kind uit haar wordt geboren. Wanneer deze nieuwe wetgeving doorgezet wordt, kan dit tot buitengewoon vervelende situaties leiden.

Stel dat een Engels echtpaar van 30 jaar dat gehuwd is toen het zestien jaar was – wat is toegestaan mits de ouders instemmen – immigreert naar Nederland. Wanneer de beoogde nieuwe wetgeving daadwerkelijk wordt doorgezet, worden buitenlandse kindhuwelijken in zijn volledigheid niet meer erkend en bestaan geen uitzonderingen op de regel. In het buitenland is het echtpaar rechtsgeldig gehuwd en zijn ook de kinderen wettelijk gezien familierechtelijk verbonden met de vader. Op het moment dat zij immigreren naar Nederland wordt dit huwelijk niet erkend en zijn zij naar Nederlands recht ongehuwd en niet elkaars echtgenoten en ook de kinderen zijn juridisch gezien niet de kinderen van de vader.

4.1.2. Geen echtscheiding

Eveneens kan er volgens vaste rechtspraak geen echtscheiding bij de Nederlandse rechter worden verzocht indien het huwelijk niet wordt erkend. Daarbij kan evenmin de partneralimentatie en verdeling van het huwelijksvermogen worden aangevraagd omdat dit in beginsel alleen aan de orde is bij een erkend burgerijk huwelijk.

4.1.3. Geen nationaliteit

Het niet erkennen van een huwelijk en daardoor ook niet van de afstammingsrelatie heeft veel andere gevolgen. Zo heeft de Hoge Raad geoordeeld dat de juridische afstamming met de vader wegens het niet erkennen van een buitenlands kindhuwelijk niet wordt geaccepteerd. Het gevolg hiervan is dat kinderen niet van rechtswege de Nederlandse nationaliteit via hun vader verkrijgen bijvoorbeeld.

4.2. Vreemdelingenrecht

4.2.1. Kindbruid onbeschermd

Indien een kindbruid zich bevindt in het buitenland en de aanvraag voor een verblijfsvergunning bij de echtgenoot wordt afgewezen, daar het huwelijk in Nederland niet wordt erkend, kan dat ertoe leiden dat zij onbeschermd en alleen achterblijft in het buitenland.

In plaats van het beschermen van kindbruiden, worden deze hoogstwaarschijnlijk blootgesteld aan meer gevaar, daar zij zich alleen moeten redden zonder enige bescherming van de echtgenoot of overige familieleden. Indien dit geval zich voordoet, zijn zowel het recht op gezinsleven als de rechten van het kind in het geding.

4.2.2. Scheiden echtgenoten

Indien het buitenlands (kind)huwelijk in Nederland niet wordt erkend, kan dat ertoe leiden dat de echtgenoten van elkaar worden gescheiden.

Wanneer een echtgenoot in het kader van gezinshereniging niet als echtgenoot wordt toegelaten kan dit tot gevolg hebben dat een kindbruid in het buitenland achterblijft terwijl haar man in Nederland is. Eveneens kan het zijn dat de echtgenoot uit het buitenland geen verblijf bij de kindbruid in Nederland verkrijgt. Zulke situaties vinden we terug in de rechtspraak. Wanneer een vrouw zwanger was of al een kind had van de man en de man wordt niet toegelaten, dan leidt dit tot een gebroken gezin en gezinsleven.

4.2.3. Alleenstaande minderjarige vreemdeling

Het onthouden van de erkenning aan een buitenlands kindhuwelijk heeft tot gevolg dat, als de vrouw verblijf aanvraagt in Nederland maar de man verblijft in een andere lidstaat, de echtgenoten niet in hetzelfde land verblijf kan aanvragen. Wanneer kindbruiden verblijf in Nederland aanvragen vallen zij als alleenstaande minderjarige vreemdelingen onder de hoede van Nidos. Zij zien toe op de jeugdbescherming voor vluchtelingen. Aan deze minderjarigen wordt momenteel wel verblijf toegekend omdat zij worden beschouwd als alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv) vanwege het feit dat hun huwelijk niet wordt erkend.

5. Conclusie

Kortom, de beoogde nieuwe wetgeving ziet op het volledige verbod op kindhuwelijken waarbij een huwelijk dat is gesloten tijdens de minderjarigheid nimmer kan worden erkend in Nederland. Gesteld kan worden dat de wetgever zich verzet tegen kindhuwelijken, wat ten goede komt aan de rechten van het kind.

5.1. Wetgever

Echter, het is nog maar zeer de vraag of met het invoeren van deze beoogde wetgeving meer rechtszekerheid wordt gecreëerd. Indien buitenlandse kindhuwelijken met terugwerkende kracht niet worden erkend kan dit grote gevolgen hebben op juridisch, sociaal, praktisch en psychisch-emotioneel vlak. De wetgever zal zich daarom moeten buigen over de rechtsproblematiek die de beoogde nieuwe wetgeving met zich zal meebrengen.

5.2. Complexe problematiek

Indien u zelf te maken heeft met deze toch al complexe materie dan wordt u geadviseerd om altijd tijdig gespecialiseerde rechtshulp in te schakelen. Op het gebied van het familierecht en het vreemdelingenrecht zijn in de praktijk in ieder geval een aantal remedies ontwikkeld waardoor de gevolgen van de regelgeving rondom kindhuwelijken worden beperkt.