“Ik heb de algemene voorwaarden gelezen en ga daarmee akkoord.” Velen zetten bij het aangaan van een overeenkomst een vinkje bij deze tekst zonder de voorwaarden daadwerkelijk te hebben gelezen. Kunt u nu als particulier of als bedrijf in alle gevallen aan de algemene voorwaarden worden gehouden? In deze blog wordt daar antwoord op gegeven.
1. Particulieren
Algemene voorwaarden bevatten bepalingen die de rechten en plichten van een bedrijf en u als particulier regelen wanneer u een overeenkomst met elkaar aangaat. Er kan onder andere worden gedacht aan bepalingen over de aansprakelijkheid of het retourrecht. Deze bepalingen zijn gestandaardiseerd en van toepassing op elke overeenkomst tussen het bedrijf en particulieren. Dit schept duidelijkheid voor u en beschermt het bedrijf tegen eventuele risico’s. De toepasselijkheid van algemene voorwaarden wordt beheerst door aanbod en aanvaarding. In een aanbod moet uitdrukkelijk worden medegedeeld dat de algemene voorwaarden van toepassing zijn. Bij een aanvaarding van het aanbod zijn de algemene voorwaarden vervolgens daadwerkelijk van toepassing.
Terhandstelling
Voorafgaand aan of bij de totstandkoming van een overeenkomst moet u als particulier de mogelijkheid krijgen van de algemene voorwaarden kennis te nemen. Dit wordt ook wel de terhandstelling genoemd. Hoe ter hand moet worden gesteld hangt af van onder andere het type overeenkomst of de manier waarop de overeenkomst tot stand komt.
Komt de overeenkomst per e-mail tot stand dan kunnen de algemene voorwaarden bijvoorbeeld ook per e-mail ter hand worden gesteld. Behoort het ter hand stellen niet tot de mogelijkheden? Dan geldt er een uitzondering. Het bedrijf dient dan namelijk te verwijzen naar de bij de Kamer van Koophandel of bij de rechtbank gedeponeerde voorwaarden. Ook een verwijzing naar de vindplaats op de website kan voldoende zijn. Daarbij moet duidelijk worden gemaakt dat de algemene voorwaarden op uw verzoek ook kunnen worden toegezonden.
Een voorbeeld van een bedrijf die onder de uitzondering van de terhandstelling valt is de supermarkt. Duizenden consumenten doen dagelijks hun boodschappen bij hun supermarkt. Dat betekent dat deze supermarkt dagelijks een enorm aantal overeenkomsten sluit. Het zou niet efficiënt zijn om bij elke aankoop de algemene voorwaarden uit te reiken aan de klant. Ook bij overeenkomsten die gesloten worden per automaat, bijvoorbeeld bij de aanschaf van een treinkaartje, hoeven de algemene voorwaarden niet ter hand te worden gesteld. De algemene voorwaarden zijn dan op de website van de aanbieder te raadplegen.
Indien de algemene voorwaarden niet ter hand zijn gesteld en u geen mogelijkheid heeft gekregen van de algemene voorwaarden kennis te nemen, kunt u deze laten vernietigen. Die mogelijkheid heeft u ook als de algemene voorwaarden onredelijk bezwarende bedingen bevatten. Bij vernietiging hebben de algemene voorwaarden geen werking meer.
Onredelijk bezwarend?
U als particulier wordt door de wet beschermd met de mogelijkheid om onredelijk bezwarende bedingen in de algemene voorwaarden te laten vernietigen. Of een beding onredelijk bezwarend is, kan worden bepaald aan de hand van de zogeheten “zwarte lijst” of de “grijze lijst” uit het Burgerlijk Wetboek.
Staat een van de bedingen uit de algemene voorwaarden die op uw overeenkomst van toepassing zijn in de zwarte lijst? Dan wordt dit beding als onredelijk bezwarend aangemerkt en is het vernietigbaar. U kunt niet aan dit beding worden gehouden omdat het grote inbreuk maakt op uw rechten.
Staat het beding niet op de zwarte maar op de grijze lijst? De opsteller van de algemene voorwaarden kan dan nog aantonen dat het beding wel redelijk is. Het beding wordt in dat geval slechts vermoed onredelijk bezwarend te zijn. In onderstaande tabel zijn de meest belangrijke bedingen uit de zwarte en grijze lijst opgenomen.
| Zwarte lijst | Grijze lijst |
|---|---|
| • Bedingen die bepalen dat de particulier de afgesproken prestatie niet meer kan opeisen. • Bepalingen die het onmogelijk maken voor de particulier om de overeenkomst te ontbinden. Ook het beperken van deze mogelijkheid is onredelijk bezwarend. • De particulier heeft de bevoegdheid om de nakoming van de voorwaarden uit te stellen. Deze bevoegdheid mag niet worden beperkt of uitgesloten. Ook mag de bevoegdheid van de ondernemer om nakoming van de voorwaarden uit te stellen niet verder gaan dan wettelijk is toegestaan. • De ondernemer mag bij een geschil niet zelf bepalen of hij zich wel of niet aan de overeenkomst heeft gehouden. Ook bedingen die aangeven dat de particulier eerst een derde partij aansprakelijk moet stellen in geval van niet-nakoming of ondeugdelijke nakoming van de overeenkomst zijn verboden. • Bepalingen die stellen dat de particulier akkoord gaat met het feit dat de ondernemer zijn verplichting overdraagt aan een derde partij. De particulier hoeft er helemaal niet mee akkoord te gaan. • Gaan de rechten die de particulier heeft wegens een overeenkomst over naar een derde, heeft de particulier verweermiddelen en bevoegdheden tegenover die derde. Deze verweermiddelen mogen niet worden beperkt of uitgesloten middels een beding in de algemene voorwaarden. • Verjaringstermijnen mogen in de algemene voorwaarden niet worden verkort naar een termijn korter dan één jaar. • De plicht tot het vergoeden van schade mag in de algemene voorwaarden niet ongelijk worden verdeeld. Wanneer tijdens de uitvoering van de overeenkomst schade wordt toegebracht aan een derde mag de particulier bijvoorbeeld niet worden verplicht de volledige schade te vergoeden. • Het mag in de algemene voorwaarden niet mogelijk worden gemaakt dat de afgesproken prijs eenzijdig kan worden verhoogd. Dit zou onredelijk bezwarend zijn, tenzij de particulier de overeenkomst wegens de prijsverhoging mag ontbinden. • Bepalingen die het gevolg hebben dat abonnementen stilzwijgend worden verlengd zonder de mogelijkheid tot opzegging. De opzegtermijn mag hoogstens een maand zijn. • De bevoegdheid van de particulier om bewijs te leveren mag niet worden uitgesloten of beperkt. Er mag ook geen wijziging van de bewijslastverdeling plaatsvinden in het nadeel van de particulier. • Een beding dat in het nadeel van de particulier afwijkt van artikel 37 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek is onredelijk bezwarend, tenzij het beding vaststelt dat verklaringen in een bepaalde vorm moeten geschieden (bijvoorbeeld schriftelijk). Het vaststellen dat een oud adres gebruikt mag worden voor de correspondentie tussen partijen totdat een nieuw adres is doorgegeven is wel toegestaan. • Een bepaling die de particulier verplicht te kiezen voor een andere plaats dan zijn woonplaats om te procederen voor een rechter is onredelijk bezwarend. Dit zou namelijk als gevolg kunnen hebben dat iemand uit bijvoorbeeld Den Haag helemaal in Arnhem moet procederen. • Een bepaling die een andere rechter aanwijst voor het beslechten van een geschil dan de rechter die de wet voorschrijft is onredelijk bezwarend, tenzij de particulier binnen een maand nog kan kiezen voor de door de wet aangewezen rechter. • Bedingen die verbieden dat de overeenkomst wordt beëindigd op de manier waarop deze tot stand is gekomen. |
• Bedingen die inhouden dat de ondernemer een lange termijn heeft om een reactie te geven. Ook indien de termijn onduidelijk is. • Bedingen die de verplichtingen van de ondernemer beperken. De maatstaf is wat de particulier van de verplichtingen van de ondernemer mag verwachten als zo’n beperkend beding niet had bestaan. • Bepalingen die het gevolg hebben dat de ondernemer een ander product of dienst mag leveren zonder dat de particulier de overeenkomst om die reden mag ontbinden. • Een beding dat zorgt dat de ondernemer zich niet aan de overeenkomst hoeft te houden. • Een algemene voorwaarde die de ondernemer een te lange termijn biedt om de overeenkomst na te komen. • Exoneratiebedingen. Dit zijn bedingen die de aansprakelijkheid van de ondernemer in het geval van schade in zijn geheel of gedeeltelijk uitsluiten. • De bevoegdheid van de ondernemer tot verrekening mag niet verder gaan dan is toegestaan in de wet. Ook mag de bevoegdheid van de particulier om te verrekenen niet worden uitgesloten of beperkt. • Een gedraging van de particulier mag er door een beding in de algemene voorwaarden niet toe leiden dat zijn rechten komen te vervallen, tenzij dat redelijk is. • Een beding dat verplicht tot het betalen van een bedrag wegens de beëindiging van de overeenkomst, tenzij de betaling wordt verplicht omdat de overeenkomst niet is nagekomen. Het opleggen van een geldsom in het geval van geleden verlies of gederfde winst is wel toegestaan. • Abonnementen mogen niet meer dan een jaar lopen. Lopen ze wel langer dan een jaar moet er een mogelijkheid zijn tot opzegging, met een opzegtermijn van een maand. • De opzegtermijn van zowel de ondernemer als de particulier moeten gelijk zijn. Als ze ongelijk zijn, kan het een onredelijk bezwarende bepaling zijn. • Bepalingen waaruit blijkt dat een verklaring in een zwaardere vorm dan een brief moeten worden afgegeven, zoals bijvoorbeeld via een notariële akte. • Bedingen die stellen dat een volmacht ook bij overlijden of het onder curatele stellen van de volmachtgever blijft bestaan. Registergoederen zijn hiervan uitgezonderd. |
Ondanks dat een beding niet in een van deze twee lijsten voorkomt kan het alsnog onredelijk bezwarend zijn. Als u twijfelt of een beding onredelijk bezwarend is, kunt u zich wenden tot uw advocaat voor advies.
Wat kunt u doen als particulier?
Heeft u voor de totstandkoming van de overeenkomst geen mogelijkheid gekregen om van de algemene voorwaarden kennis te nemen, of zijn de voorwaarden volgens u onredelijk bezwarend? Dan kunt u de algemene voorwaarden ongeldig laten verklaren, oftewel zoals eerder is genoemd ‘vernietigen’.
Dit doet u allereerst door een aangetekende brief te sturen naar de opsteller van de algemene voorwaarden. In deze brief geeft u aan dat u één of meerdere bepalingen uit de algemene voorwaarden vernietigt. U dient duidelijk te onderbouwen wat de reden van de vernietiging is. Vervolgens vraagt u om een schriftelijke bevestiging van de vernietiging, zodat u zeker weet dat de betreffende voorwaarden niet meer van toepassing zijn.
Geeft de partij waaraan de brief is gericht geen gehoor aan uw verzoek? Dan kunt u een klacht indienen bij De Geschillencommissie (indien de partij daarbij is aangesloten) of u kunt zich wenden tot een rechter. U kunt zich daarbij laten bijstaan door uw advocaat.
2. Ondernemers
Zoals aangegeven beschermt het consumentenrecht particulieren tegen onredelijk bezwarende bedingen in de algemene voorwaarden. Gaat u als ondernemer enkel met bedrijven in zee? Dan bent u niet gebonden aan het strenge consumentenrecht. In beginsel gelden de zwarte en grijze lijst uit het Burgerlijk Wetboek niet voor overeenkomsten tussen bedrijven. U kunt als bedrijf zijnde dus bepalingen opnemen in de algemene voorwaarden die u grote bescherming bieden. Hoe zorgt u er dan voor dat uw algemene voorwaarden van toepassing zijn? Geniet u ook enige vorm van bescherming tegen de algemene voorwaarden van een ander bedrijf?
Opstellen en van toepassing verklaren
Als ondernemer zijnde bent u niet verplicht algemene voorwaarden op te stellen, tenzij u lid bent van een branche- of beroepsvereniging. Veel branches hebben namelijk algemene voorwaarden opgesteld die u verplicht bent te hanteren. Ook het deponeren van de algemene voorwaarden is niet verplicht, al wordt vaak gedacht van wel.
Alleen het opstellen van de algemene voorwaarden is niet voldoende. U dient uw algemene voorwaarden van toepassing te verklaren op de overeenkomst die u aangaat met de wederpartij. Dit doet u bijvoorbeeld door de algemene voorwaarden met uw aanbod mee te sturen, en in het aanbod te vermelden dat deze van toepassing zijn. Het kan zijn dat de onderneming waar u een product of dienst aan levert zelf ook algemene voorwaarden heeft opgesteld. Om te bepalen of uw algemene voorwaarden van toepassing zijn of die van de wederpartij, moet de first shot-rule worden gehanteerd.
First-shot rule
De toepasselijkheid van de algemene voorwaarden tussen ondernemingen wordt beheerst door de first-shot rule. Dit houdt in dat de algemene voorwaarden geldig zijn van het bedrijf die deze als eerste van toepassing verklaart in zijn aanbod. Hierbij kunt u denken aan de allereerste e-mail die u stuurt naar de wederpartij waarin u aangeeft dat uw algemene voorwaarden van toepassing zijn. De geldigheid ervan gaat uiteraard in op het moment dat het aanbod door het andere bedrijf wordt aanvaard. Accepteert het andere bedrijf de algemene voorwaarden niet, moet hij dit kenbaar maken. Daarbij kan het afwijzende bedrijf een voorstel doen tot het van toepassing verklaren van zijn eigen algemene voorwaarden. Is de overeenkomst gesloten en zijn de algemene voorwaarden eenmaal van toepassing kan er alsnog een beroep worden gedaan op de vernietigbaarheid.
Reflexwerking zwarte en grijze lijst
Ondanks dat u als ondernemer niet gebonden bent aan het strenge consumentenrecht kunnen ook bedrijven niet zomaar allerhande bepalingen hanteren die onredelijk zijn. Bedrijven dienen ook enige bescherming te genieten. Stel dat een klein bedrijf (dat vrijwel gelijk kan worden gesteld aan een consument) in zee gaat met een veel groter bedrijf en het grotere bedrijf verklaart zijn algemene voorwaarden van toepassing. Later blijkt dat deze algemene voorwaarden erg nadelig zijn voor het kleine bedrijf. Aan de hand van de zwarte en grijze lijst in de wet kan het kleine bedrijf dan onderbouwen dat hetgeen geregeld is in de algemene voorwaarden onredelijk bezwarend is. Dit wordt de reflexwerking genoemd.
Wanneer het gaat om overeenkomsten tussen twee grote bedrijven is de reflexwerking niet groot. De zwarte en grijze lijst worden in beginsel buiten toepassing gelaten. Van een dergelijke onderneming wordt namelijk meer kennis en ervaring verwacht als het komt op het sluiten van overeenkomsten. De omstandigheden van het geval bepalen dan vaak of een beding in de algemene voorwaarden onredelijk bezwarend is.
Wat kunt u doen als maker van algemene voorwaarden?
Wilt u algemene voorwaarden opstellen? U zou deze zelf kunnen schrijven. Het is echter aan te bevelen om dit samen met een jurist te doen. Bent u lid van een branche- of beroepsvereniging, dient u de voorgeschreven algemene voorwaarden te gebruiken. Het deponeren van de algemene voorwaarden is niet verplicht, maar werkt wel in uw voordeel in het geval van een geschil. U kunt dan namelijk aantonen dat de algemene voorwaarden al bestonden voordat de overeenkomst met de wederpartij was gesloten.
Wanneer u als ondernemer met zowel bedrijven als consumenten contracteert is het aan te raden voor elke groep aparte voorwaarden op te stellen. Consumenten worden namelijk beter tegen uw algemene voorwaarden beschermd dan bedrijven. Als u met bedrijven contracteert heeft u een grotere vrijheid om bedingen op te nemen die een groot voordeel voor u opleveren. Het zou zonde zijn van deze vrijheid geen gebruik te maken.
Wat kunt u doen als ontvanger van algemene voorwaarden?
U wordt helaas niet direct beschermd door het consumentenrecht, maar u kunt wel de nodige stappen ondernemen. U kunt de wederpartij een aangetekende brief sturen met het verzoek om de voorwaarden waar u het niet mee eens bent te vernietigen. Geeft de wederpartij daar geen gehoor aan, dan kunt u zich laten bijstaan door een advocaat en een procedure starten bij de rechter. Heeft u een klein bedrijf, bijvoorbeeld een eenmanszaak? Dan toetst een rechter vaak strenger en in uw voordeel, omdat u bijna gelijk kan worden gesteld aan een consument. Heeft u een groot bedrijf? Dan worden bedingen in de algemene voorwaarden minder snel onredelijk bezwarend bevonden.
Om een met hoge kosten gemoeide procedure te voorkomen is het voor zowel particulieren als ondernemers, met name bij grote aankopen, altijd aan te bevelen alle voorwaarden goed te lezen alvorens een overeenkomst aan te gaan.
Meer informatie of hulp nodig?
Wat zijn de kosten?
Klik hier voor meer informatie over de wijze waarop uw advocaatkosten kunnen worden vergoed en welke betalingsmethoden ons kantoor hanteert.