Een bekend spreekwoord luidt: “Wie de naam heeft, krijgt de daad.” Maar wat nu als een bekende delinquent schoon schip wil maken en zijn voornaam wil wijzigen? In dit blog wordt de wijziging van een voornaam in verband met een strafrechtelijk verleden besproken aan de hand van een recente uitspraak van de rechtbank Amsterdam.
1. Voorwaarden voornaamswijziging
Het hebben van een voornaam is in onze maatschappij heel erg vanzelfsprekend. Een voornaam kan echter grote impact hebben op het leven van de drager. Denk bijvoorbeeld aan iemands sociale of economische status. Indien de voornaam onlosmakelijk is verbonden met een strafrechtelijk verleden, kan dit voor veel complicaties zorgen. Een dader die zijn straf heeft uitgezeten en inmiddels probeert zijn leven te beteren, blijft te maken houden met sociale vooroordelen, zeker in het huidige internettijdperk. Kan de voornaam gewijzigd worden in een dergelijke situatie?
1.1. Wettelijke vereisten
De wettelijke grondslag voor het wijzigen van een voornaam is te vinden in artikel 1:4 lid 4 van het Burgerlijk Wetboek (BW). Het verzoek tot wijziging dient te worden ingediend bij de rechtbank door een advocaat. Bij de beoordeling van het verzoek zal de rechtbank kritisch nagaan of er voldaan is aan de voorwaarden.
Zo moet er allereerst sprake zijn van een zwaarwichtig belang dat prevaleert boven het algemene belang. Concreet moet er een belangenafweging gemaakt worden tussen het algemene (maatschappelijke) belang en het individuele belang van de verzoeker. Ten tweede zal gekeken worden of de nieuwe voornaam gepast is. Tot slot moet beoordeeld worden of de nieuwe voornaam niet overeenkomt met een bestaande geslachtsnaam.
Lees ook: Hoe kan ik mijn voornaam wijzigen?
1.1.1. Geen voornaam?
Verder zijn er praktische vereisten zoals dat de verzoeker überhaupt een voornaam moet hebben. Sommige mensen die in het buitenland zijn geboren hebben die namelijk niet omdat sprake is van een namenreeks: een reeks van meerdere namen zonder aanduiding wat de voornaam is en wat de achternaam is. De voornaam kan in Nederland alsnog vastgesteld worden via de dienst Justis die onder het Ministerie van Justitie en Veiligheid valt.
Lees ook: Naamsvaststelling bij namenreeksen.
1.1.2. Geen geboorteakte?
Daarnaast wordt de voornaam gewijzigd doordat een latere vermelding wordt opgenomen in de geboorteakte waarin die wijziging wordt vermeld. Daarom is het nodig dat sprake is van een in Nederland ingeschreven geboorteakte. Zo niet, dan kan de rechter de ambtenaar gelasten om de buitenlandse geboorteakte alsnog in te schrijven. Als er ook geen buitenlandse geboorteakte is, kan de rechter de geboortegegevens zelf vaststellen zodat er alsnog een latere vermelding opgenomen kan worden waarmee de voornaamswijziging een feit wordt.
Lees ook: Voornaam wijzigen zonder geboorteakte?
1.2. Maatschappelijk belang
Maatschappelijk gezien is het niet de bedoeling dat iedereen op elk gewenst moment van voornaam kan wisselen. Het register van de burgerlijke stand dient zoveel mogelijk ongewijzigd te blijven en namen dienen dus zo min mogelijk gewijzigd te worden, de zogeheten naamsconsistentie. Het ligt dan ook voor de hand dat iemand een zeer goede reden, ofwel zwaarwichtig belang, moet hebben om aanspraak te maken op een voornaamswijziging. Uiteraard moet de mogelijkheid tot voornaamswijziging er wel zijn, maar de beperkingen die zijn gesteld vinden hun grondslag in het maatschappelijke belang.
1.3. Zwaarwichtig belang
De wet bepaalt niet wat specifiek verstaan moet worden onder een zwaarwichtig belang (ook wel zwaarwegend belang). Dat betekent dat dit begrip ruimte openlaat voor interpretatie. Uit de jurisprudentie volgt wel een aantal handvatten dat men kan gebruiken bij een dergelijke beoordeling. Enkele belangen die als zwaarwegend kunnen worden aangemerkt zijn negatieve associaties, psychische klachten, een passende naam bij bekering, een inconsistente schrijfwijze of emotionele redenen. Benadrukt moet worden dat deze lijst niet limitatief is.
Lees ook: Hoe kan ik mijn voornaam wijzigen?
2. Rechtbank Amsterdam 9 maart 2022
Op 9 maart 2022 heeft de rechtbank Amsterdam zich uitgelaten over een verzoek tot voornaamswijziging van een verzoeker met een strafrechtelijk verleden. De verzoeker heeft een aantal strafzaken op zijn naam staan en is op 19 februari 2019 veroordeeld tot een gevangenisstraf van 40 maanden, waarvan zes maanden voorwaardelijk met een proeftijd van drie jaar. De rechtbank moest in deze zaak beoordelen of sprake is van een zodanig zwaarwichtig belang van verzoeker dat de voornaamswijziging gerechtvaardigd is.
2.1. Standpunt verzoeker
De verzoeker bepleitte dat hij dagelijks sterke hinder ondervindt ten gevolge van zijn voornaam. Van groot belang is dat hij probeert om het verleden een plekje te geven en zich aan het richten is op de toekomst. Kort gezegd, wil verzoeker zijn leven voortzetten met een schone lei en staat de voornaam in de weg daaraan. Zijn strafrechtelijke verleden is namelijk niet onopgemerkt gebleven. Zijn voornaam is dikwijls in de media verschenen. Het is aannemelijk dat dit overweldigend kan zijn. Verzoeker geeft dan ook aan veel stress en depressieve klachten te ervaren door de continue confrontatie.
2.2. Standpunt OM
Uit de overweging van het Openbaar Ministerie (OM) komt naar voren dat de beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit een rol spelen bij de beoordeling. Zal de voornaamswijziging daadwerkelijk het gewenste effect hebben dat verzoeker beoogt te bereiken (proportionaliteit)? Zijn er daarnaast minder ingrijpende mogelijkheden voorhanden (subsidiariteit)?
Het OM overweegt dat de voornaamswijziging geen verandering zal brengen in het feit dat de verzoeker moeite heeft met het accepteren van het feit dat hij een misdrijf heeft gepleegd. Daarnaast zullen mensen in zijn naaste omgeving nog steeds van de strafzaak afweten. Verzoeker zal ondanks de voornaamswijziging nog altijd worden geconfronteerd met zijn verleden. Tot slot zou de verzoeker in het dagelijkse verkeer zijn derde voornaam kunnen gebruiken.
Uit de voorgaande overwegingen blijkt dat het OM de balans heeft opgemaakt: het algemene belang weegt in deze casus zwaarder volgens het OM. Hoe ziet de rechter dit?
2.3. Oordeel rechtbank
De rol van de rechtbank ziet in dit geval op het maken van de belangenafweging tussen enerzijds het belang van de verzoeker en anderzijds het algemene belang (maatschappelijke belang). De rechtbank neemt in deze zaak een verrassende positie in. Hoewel het OM overwoog meer waarde te hechten aan het algemene belang, oordeelt de rechter dat het belang van de verzoeker voldoende zwaarwichtig is.
De rechtbank heeft hierbij bijzondere omstandigheden in aanmerking genomen. Om te beginnen heeft de verzoeker grote inzet getoond tijdens het reclasseringstraject, wat blijk geeft van de wil van de verzoeker om zijn leven te beteren. Verder is onder zijn voornaam en de eerste letter van zijn achternaam op het internet alle informatie te vinden over het door hem gepleegde misdrijf. Het is aannemelijk dat dit kan zorgen voor confrontatie op de lange termijn. Tot slot gebruikt verzoeker zijn derde voornaam al, maar ervaart hij hierdoor geen verbetering. Nog altijd vormt de hinder vanwege zijn voornaam een struikelblok in het dagelijkse leven.
Al het bovenstaande in aanmerking genomen, valt de belangenafweging van de rechtbank in het voordeel uit van de verzoeker.
3. Conclusie
Uit het bovenstaande kan worden afgeleid dat een voornaamswijziging ook bij het hebben van een strafrechtelijk verleden kans van slagen heeft. De drempel voor het hebben van een zwaarwichtig belang ligt bij een strafrechtelijk verleden mogelijk wel hoger. Men zou kunnen veronderstellen dat een deel van de gevolgen op de koop toe zijn genomen bij het plegen van de strafbare feiten. De veroordeelde heeft nu eenmaal een strafbaar feit gepleegd met alle voorzienbare gevolgen van dien.
Anderzijds heeft de persoon die zijn straf heeft uitgezeten recht op een tweede kans. Uit de hiervoor besproken zaak blijkt dat de rechtbank bijzondere omstandigheden in aanmerking kan nemen in een dergelijk geval ondanks de bezwaren van het OM tegen toewijzing van het verzoek tot voornaamswijziging. Door een proactieve houding aan te nemen bij het reclasseringstraject en er zelf alles aan te doen om de gevolgen te beperken, kan het persoonlijke belang immers zwaarder gaan wegen zoals in de besproken zaak.
Meer informatie of hulp nodig?
Wat zijn de kosten?
Klik hier voor meer informatie over de wijze waarop uw advocaatkosten kunnen worden vergoed en welke betalingsmethoden ons kantoor hanteert.