In september 2019 werd advocaat Derk Wiersum vermoord. Hij stond kroongetuige Nabil B. bij. De moord deed de discussie rond de kroongetuigenregeling oplaaien. Maar wat houdt die regeling nu eigenlijk in?
1. Commissie-Van Traa
Aan het eind van de vorige eeuw werd duidelijk dat het Openbaar Ministerie regelmatig deals sloot met verdachten in strafprocessen omtrent georganiseerde misdaad.
Deze afspraken hielden in dat een verdachte een getuigenverklaring over een andere verdachte aflegt. In ruil daarvoor werden hoge beloningen toegekend of immuniteit verleend aan de getuige.
Onderzoek Commissie-Van Traa
Er was in die tijd nog geen wettelijke regeling voor de kroongetuigendeals. In de jaren ‘90 werd de Commissie-Van Traa opgericht. Deze commissie zou onderzoek doen naar de deals en advies uitbrengen aan de Tweede Kamer.
Conclusie van rapport Van Traa
De conclusie van het rapport was dat de kroongetuigendeals effectief konden zijn in de strijd tegen de georganiseerde misdaad. Er zou echter een wettelijke regeling moeten komen waarin de kroongetuigenregeling zou worden vastgelegd.
2. Wettelijke regeling
Die wettelijke kroongetuigenregeling kwam er in 2006. De regeling houdt in dat de officier van justitie de afspraak kan maken met een verdachte dat deze een getuigenverklaring aflegt in een strafzaak tegen een andere verdachte. In ruil voor de getuigenverklaring vordert de officier van justitie strafvermindering voor de kroongetuige.
Strafvermindering
De officier van justitie kan strafvermindering eisen tot maximaal 50%. Onder de huidige wettelijke regeling mogen geen financiële beloningen meer worden toegekend. Verder kan een kroongetuige enkel worden ingezet in zwaardere strafzaken waarin het draait om georganiseerde misdaad.
Getuigenbescherming
Naast een verklaringsovereenkomst met de verdachte, zoals hierboven beschreven, sluit de officier van justitie ook een getuigenbeschermingsovereenkomst. Dit is een privaatrechtelijke overeenkomst waarin is vastgelegd wat voor de getuigenbescherming vanuit de overheid voor de kroongetuige geregeld zal worden.
Toetsing door de rechter-commissaris
Wanneer de officier van justitie het voornemen heeft een kroongetuigendeal te sluiten, dient hij deze ter goedkeuring voor te leggen aan de rechter-commissaris. Deze toetst of de voorgenomen deal rechtmatig is en kan deze goed- of afkeuren.
3. Discussie over de kroongetuigenregeling
Er is veel discussie over de inzet van kroongetuigen in strafzaken. In de jaren ‘90 ging die discussie onder andere over moraliteit: moet men zaken willen doen met criminelen? Tegenwoordig gaan de bezwaren vooral over betrouwbaarheid van verklaringen van kroongetuigen en ethiek.
Bezwaren betrouwbaarheid
Een getuigenverklaring in een strafzaak moet getoetst worden op betrouwbaarheid. Is de getuige betrouwbaar en kan de getuigenverklaring dus voor waar worden aangenomen?
Het lastige aan kroongetuigen is dat deze belang hebben bij het afleggen van een ‘bruikbare’ verklaring. Zonder deze verklaring is er namelijk geen zicht op strafvermindering.
Er is dus een kans dat de kroongetuige dingen zal verklaren waarvan hij het vermoeden heeft dat de officier van justitie deze wil horen. Daarnaast is er de mogelijkheid dat een kroongetuige zijn eigen rol in de misdrijven verkleint in zijn getuigenverklaring.
Ethische bezwaren
Aanvankelijk was de intentie van de kroongetuigenregeling dat het Openbaar Ministerie via afspraken met ‘kleine vissen’ in criminele organisaties de ‘grote vissen’ zou vangen. Het Openbaar Ministerie zou de kruimeldieven aan de onderkant van de organisatie laten getuigen in de strafprocessen tegen de top van de criminele organisatie.
Het probleem aan dit model is echter dat de mensen onderaan de criminele organisaties vaak weinig tot geen informatie hebben over de mensen aan de top. Bovendien is het voor verdachten van lichtere feiten minder aantrekkelijk om een kroongetuigenregeling aan te gaan. Hen hangt namelijk al een lichtere straf boven het hoofd. De risico’s van het afleggen van een getuigenverklaring, zoals wraakacties, wegen in die gevallen vaak niet op tegen een mogelijke strafvermindering.
Als gevolg hiervan worden dus vaker verdachten van zwaardere strafbare feiten als kroongetuigen ingezet. Hieraan kleven echter ethische bezwaren. Hoe wenselijk is het namelijk dat een crimineel die ook zware strafbare feiten heeft begaan er met een relatief lage straf vanaf komt?
Transparantie getuigenbeschermingsovereenkomst
Een ander punt van kritiek op de kroongetuigendeals is dat de overeenkomst over de getuigenbescherming niet hoeft te worden gecontroleerd en goedgekeurd door de rechter-commissaris. De afspraken die in die overeenkomst worden gemaakt, zijn dus niet transparant.
Het kan dus gebeuren dat een kroongetuige geen gebruik wil maken van de bescherming die de overheid hem biedt. In zulke gevallen wordt er soms geld toegekend aan de kroongetuige om zijn eigen bescherming te regelen.
Waarom dan toch de kroongetuigenregeling?
Hoe dan ook blijft de strijd tegen de georganiseerde misdaad een lastige kwestie. Kroongetuigen zijn in sommige strafzaken de enigen die doorslaggevende informatie kunnen verschaffen over de (hoofd)verdachte.
Met hun verklaringen kunnen dan organisaties worden ontmanteld en veroordelingen worden bewerkstelligd die anders niet mogelijk zouden zijn. In een aantal zaken is de inzet van kroongetuigen dan ook heel effectief gebleken.
4. Toekomst van de kroongetuigenregeling
Op dit moment is de modernisering van het Wetboek van Strafvordering in volle gang. Uit het concept van het gemoderniseerde Wetboek blijkt dat de kroongetuigenregeling vooralsnog in de toekomst ongewijzigd blijft. Ondertussen zal de discussie rondom de deals zich voortzetten.
Meer informatie of hulp nodig?
Wat zijn de kosten?
Klik hier voor meer informatie over de wijze waarop uw advocaatkosten kunnen worden vergoed en welke betalingsmethoden ons kantoor hanteert.